Dönen bileşenleri olan hemen hemen her şeyde dişliler bulabilirsiniz. Otomobillerin vites kutuları ve motorları çok sayıda dişli içerir. Eğer bir VCR’yi açıp içine bakarsanız, dişlilerle dolu olduğunu görürsünüz. Kurmalı ve sarkaçlı saatlerde, özellikle de zil ya da çan içeriyorlarsa, birkaç dişli bulunur. Evinizin dışındaki elektrik sayacının şeffaf bir kapağı varsa, 10 ila 15 dişliden oluştuğunu görebilirsiniz. Motorların ve motorların dönme hareketi ürettiği her yerde dişliler vardır.
Dişlileri çalıştırmak
Dişliler genellikle 4 amaçtan biri için kullanılır:
· Dönüş yönünü tersine çevirmek,
· Dönüş hızını artırmak veya azaltmak,
· Dönme hareketini yeni bir eksene aktarmak,
· İki eksenin dönüşünü senkronize etmek.
Dişli oranı kavramını anlamak
Bir dairenin çevresi kavramı anlaşıldığında, dişli oranı kavramını anlamak kolaydır. Bir dairenin çevresinin, dairenin çapının Pi sayısı ile çarpımına eşit olduğunu unutmayın (Pi sayısı 3,14159’a eşittir…). Sonuç olarak, çapı 1 inç olan bir dairenin veya dişlinin çevresi 3,14159 inç’tir.
Çapı 0,635 inç (1,27 inç / 2) olan başka bir daireniz olduğunu ve görselde görüldüğü gibi aynı şekilde yuvarladığınızı varsayalım. Çapı gösterilen dairenin yarısı kadar olduğundan, aynı 4 inç’lik çizgiyi geçmek için iki tam dönüş yapması gerekir. Bu, biri diğerinin yarısı büyüklüğünde olan iki dişlinin dişli oranının neden 2:1 olduğunu açıklar. Küçük dişli, büyük dişlinin tek dönüşüyle aynı mesafeyi kat etmek için iki kez dönmelidir.
Dişlerin üç faydası vardır:
· Dişlileri kaymaya karşı korurlar. Sonuç olarak, dişlilerle birbirine bağlanan akslar her zaman birbiriyle tam olarak senkronize olur.
· Dişli oranlarının kesin olarak belirlenmesini sağlarlar. Basitçe iki dişlideki diş sayısını sayın ve bölün. Bu nedenle, bir dişlinin 60, diğerinin 20 dişi varsa, bu iki dişli arasındaki dişli oranı 3:1’dir.
· İki dişlinin çapındaki ve çevresindeki küçük sapmalar önemsizdir. Çaplar biraz yanlış olsa bile, dişli oranı diş sayısına göre belirlenir.
Dişli oranının işlevi
Dişli oranının temel işlevi hızı artırarak torku düşürmek ve bunun tersini yapmaktır. Aracınız daha yüksek vites oranlarıyla hareket etmeyecektir; çünkü erken hızlanma beygir gücünden daha fazla tork gerektirir. Öte yandan, hız torktan daha önemli olduğu için otoyolda sürüş sırasında daha küçük vites oranları avantajlı değildir. Bu nedenle, vites oranı tork ve hız arasında bir uzlaşma olarak görülebilir.
Diğer dişli uygulamaları
Yüksek bir dişli oranı elde etmek istiyorsanız sonsuz dişli en iyi seçeneğinizdir. Dişli bir mil, sonsuz dişlide dişlinin dişlerine temas eder. Mil her bir dönüşünü tamamladığında dişli bir diş ilerler. Dişli 40 diş içeriyorsa, dişli oranı ön cam sileceği gibi çok kompakt bir biçimde 40:1’dir.
Mekanik kilometre sayacı, sonsuz dişlilerin yaygın olduğu bir başka yerdir.
Daha büyük dişliler daha fazla tork sağlar
Tork, çevresel kuvvetin dişlinin yarıçapı ile çarpılmasıyla hesaplanan büküm kuvveti ölçümüdür. Bu, daha büyük dişlilerin daha geniş yarıçapları nedeniyle daha küçük dişlilerden çok daha fazla torka sahip olacağı anlamına gelir.
Planet dişlilere giriş
Dişlilerin başka kullanım alanları da vardır. Planet dişli takımları bir tür özel dişli takımıdır. Planet dişliler aşağıda açıklanan sorunu ele alır. Giriş ve çıkışın aynı yönde döndüğü 6:1 dişli oranı istediğinizi varsayalım.
Planet dişliler aynı zamanda ilgi çekicidir çünkü giriş olarak hangi dişlinin kullanıldığına, çıkış olarak hangi dişlinin kullanıldığına ve hangi dişlinin sabit kaldığına bağlı olarak çeşitli dişli oranları oluşturabilirler. Örneğin, giriş güneş dişlisi ise ve halka dişliyi hareketsiz tutarken çıkış milini gezegen taşıyıcıya bağlarsak, farklı bir dişli oranı elde ederiz. Bu örnekte, gezegen taşıyıcı ve gezegenler güneş dişlisinin etrafında dönerken, gezegen taşıyıcının bir turu tamamlaması için güneş dişlisinin 7 kez dönmesi gerekir. Bunun nedeni gezegen taşıyıcının güneş dişlisinin etrafında döndüğü yönde bir kez dönerek, güneş dişlisinden bir devir eksiltmesidir. Bu durumda 7:1’lik bir azalma söz konusudur.
Her şeyi bir kez daha yeniden düzenleyebilirsiniz ancak bu kez güneş dişlisini sabit tutun, gezegen taşıyıcıdan çıkışı alın ve bunu halka dişlinin girişine bağlayın. Bu da 1,17:1’lik bir vites küçültme ile sonuçlanacaktır. Dişli setinin farklı elemanlarını hareketsiz tutmak, giriş ve çıkışları ayarlamak için kavramalar ve fren bantları kullanan otomatik bir şanzıman, planet dişli setlerini kullanarak çeşitli dişli oranlarını oluşturur.
Planet dişliler çalışırken
Senkronize halde tutmak istediğiniz iki kırmızı dişliniz var; ancak aralarında belli bir mesafe var. Şekilde gösterildiği gibi, aynı yönde dönmelerini istiyorsanız aralarına büyük bir dişli yerleştirebilirsiniz. Alternatif olarak, zıt yönlerde dönmelerini istiyorsanız aynı boyutta iki dişli kullanabilirsiniz.
Ancak her iki durumda da ek dişlilerin ağır olması beklenir ve bunlar için akslar oluşturulmalıdır. Bu gibi durumlarda, çare olarak genellikle bir zincir veya dişli kayış kullanılır.
Zincir ve kayışların avantajları, ağırlıklarının az olması, iki dişliyi belirli bir mesafe ile birbirinden ayırabilmeleri ve aynı zincir veya kayış üzerinde birçok dişliyi birbirine bağlayabilmeleridir. Bir otomobil motorunda tek dişli bir kayış krank miline, iki eksantrik miline ve alternatöre temas edebilir. Kayış yerine dişli kullanmak zorunda olsaydınız bu çok daha zor olurdu.
Premium Transmission’da en iyi planet dişlileri alın
Yukarıdaki örneklere dayanarak, planet dişlilerin son derece verimli olduğuna şüphe yok. Ancak, bu dişlilerden en iyi şekilde yararlanmak için Premium Transmission‘da bizim gibi kaliteli ve tanınmış bir planet dişli üreticisi kullanmak çok önemlidir.
