Redüktörler hakkında her şey…

 Dal Elektrik Motorları ve Güç Aktarım Sistemleri’nden Makine Mühendisi Arda Atalan

Dal Elektrik Motorları ve Güç Aktarım Sistemleri’nden Makine Mühendisi Arda Atalan’ın redüktörler hakkında hazırladığı bu makalede Redüktör nedir? ve Redüktör seçimi nasıl yapılmalıdır? sorularının cevaplarının yanı sıra redüktörlerin fiziksel özellikleri ve türleri hakkında da detaylı bilgilere ulaşacaksınız. 

Redüktör Nedir?

Redüktör, çıkış momenti artırmak veya bir motor hızını değiştirmek için kullanılan mekanik bir sistemdir. Redüktörün çıkış momenti, redüktörün yapısındaki dişlilerin oranlarına ve bağlı olduğu motorun gücüne bağlı olarak değişkendir.

Redüktörlerin Fiziksel Özellikleri

Redüktörlerin fiziksel özellikleri üreticiler arasındaki farklılıklardan dolayı türden türe değişkenlik gösterebilir. Dişli kutuları, demir, alüminyum ve pirinç gibi malzemelerden imal edilirler. Bunun yanı sıra bazı özel tip redüktörlerde düz dişliler polikarbonat ya da naylon gibi plastik malzemelerden de yapılmaktadır. Kullanılan ham maddelerin dışında, redüktörün dişlilerinin yapısı, sistemin genel verimi, tork ve hız konusunda önemli bir rol oynamaktadır. Düz dişli redüktörler genellikle düşük hızlı uygulamalarda kullanılmaktadır. Bu tip redüktörler gürültülü olabilir ve düşük verimlidirler. Helisel redüktörler genellikle yüksek hızlı uygulamalarda kullanılır. Bu redüktörler düz dişli olanlara oranla operasyonel anlamda daha sessizdirler ve verimlilikleri daha yüksektir.

Redüktörlerin Türleri

Dünyada üretilen dişli birçok redüktör türü vardır.Çeşitli şanzıman türlerinden hangisini seçeceğiniz tamamen uygulamanıza bağlıdır. Redüktörler; çeşitli boyutlarda, değişik dişli oranlarında, değişik verimlilikte ve tepki özelliklerinde olabilir. Bu tasarım faktörleri tüm redüktör performansını ve maliyetini etkileyecektir.Piyasada genel olarak bulabileceğiniz temel redüktör tiplerini şu şekilde sıralayabiliriz :
Konik Redüktör

Konik Dişli

Düz veya spiral diş olmak üzere iki tip konik dişli türü vardır. Düz konik dişli ; düz ve konik dişlere sahiptir ve düşük hızlar gerektiren uygulamalarda kullanılır. Spiral konik dişliler ise kavisli ve eğik dişlere sahiptir ve yüksek performanslı, yüksek hızlı uygulamalar gerektiren uygulamalarda kullanılır

Spiral Konik Dişli

 Düz Konik Dişli

Fiziksel Özellikleri

Konik dişli redüktörler genellikle dökme demir, alüminyum alaşım veya diğer çelik malzemelerden yapılmış olsa bile üreticiler arasında değişiklik olması mümkündür.

Konik Dişli Uygulamaları

Konik dişli redüktörlerde motor mili ile redüktör çıkış mili arasında dik açı mevcuttur, dolayısıyla bu dik açının olduğu uygulamalarda kullanılır. Uygulama alanlarına aşağıdaki gibi örnekler verebiliriz :

• Baskı basın
• Enerji Santralleri
• Otomobiller
• Çelik Tesisleri
• El Matkaplar
• Diferansiyel Sürücüler

Konik Dişli Redüktör Avantajları
• Dik açılı yapılandırma
• Yüksek Dayanıklılık

Konik Dişli Redüktör Dezavantajları
• Eksenel güçleri desteklemek gerekir
• Kötü açılmış diş, çalışma sırasında aşırı titreşim ve gürültüye neden olabilir

Helisel Tip Redüktörler

Helis Dişliler

Helisel dişlilerde, dişlerin her biri arasında kademeli temasa izin verilir açılarda açılmıştır. Bu yenilik düzgün ve sessiz bir çalışma sağlar. Helisel dişli redüktörler genellikle yüksek tork ve verim ihtiyacı olan uygulamalarda kullanılır.

Helisel Dişli

Fiziksel Özellikleri

Helisel dişliler genellikle dökme demirden imal edilir, alüminyum malzemeden de imal edilebilmektedir.

Helis Dişliler Uygulamaları

Helisel dişli redüktörler yüksek verimlilik ve yüksek tork gerektiren uygulamalarda kullanılır. Bu uygulamaları aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz

• Yağ Sanayi
• Körükler
• Gıda ve Etiketleme
• Kesiciler
• Asansörler

Helis Dişli Redüktörlerin Avantajları
• Düzgün ve sessiz çalışma
• Yüksek verimlilik

• Yüksek tork
Sonsuz Vidalı Redüktörler

Sonsuz Dişliler

Sonsuz dişliler düşük gürültü seviyesi ve bakım gerektirmeyen, düşük yüksek darbeye dayanacak redüktörlerdir ve diğer dişli türlerine göre daha az verimlidir. Sonsuz dişli dik açılı konfigürasyonlarda kullanılabilir.

Sonsuz Vida

Fiziksel Özellikleri

Sonsuz dişliler genellikle alüminyum, paslanmaz çelik ve dökme demirden imal edilir . Kullanılan malzeme üreticilere bağlı olarak değişebilir.

Sonsuz dişli Redüktör Uygulamaları

Sonsuz dişliler yüksek hızlarda ve yük gerektiren uygulamalarda kullanılabilir ve dik açılı uygulamalar için uygundur, uygulama alanlarına aşağıdaki şekilde örnekler verebiliriz ;

• Madencilik
• Presler
• Asansörler / Yürüyen Merdiven Sürücü Sistemleri

Sonsuz Dişli Redüktörlerin Avantajları
• Yüksek hassasiyetli
• Dik açılı yapılandırılmaları
• Düşük ses
• Bakım gerektirmemeleri

Sonsuz Dişli Redüktörlerin Dezavantajları
• Düşük verimlilik

Redüktör seçimi nasıl yapılmalıdır?

Bir redüktör seçimi yaparken birçok faktör göz önüne alınmalıdır. Öncelikle gereksinimler sonrasında uygulamaya müsait optimum veriler eşliğinde seçim yapılmalıdır. Redüktör seçimindeki temel faktörlerden bazıları şunlardır :

– Dişli Oranı
Dişli oranı, iki farklı diş sayısına sahip dişli arasındaki ilişki olarak tanımlanır. Genellikle, bir dişlinin sahip olduğu diş sayısı, çevresi ile orantılıdır. Bu, daha büyük bir çevreye sahip dişlinin fazla dişe sahip olacağı anlamına gelir ve bu nedenle, iki dişli çevresi arasındaki ilişki de doğru bir dişli oranı verebilir. Örnek olarak bir dişlinin 12 dişi varken bir diğer dişlinin 36 diş varsa, dişli oranı 3:1 olacaktır.

– Çıkış Tork
Çıkış torku kullanılan dişli oranı bağlıdır. Yüksek çıkış tork elde etmek için, büyük bir dişli oranı seçilir. Büyük bir dişli oranı ile motorun çıkış mili hızı düşürülür, daha düşük dişli oranı ile ise, daha küçük bir çıkış tork değeri elde edilir. Kısacası; tork ve hız birbirlerine ters orantılı büyüklüklerdir.

– Devir (RPM)
Bir redüktörün devri, dişli sisteminin dişli oranı ile orantılıdır. Giriş dişlisi, çıkış dişlisi ve/veya daha fazla diş varsa tüm bu dişliler rasındaki aktarma oranı ya da tahvil, redüktörün çıkış devrini bire bir etkileyecektir. Genel anlamda redüktörün çıkış devri, giriş devrinin tahvil oranına oranı şeklinde tanımlanır.

– Dişli Yapısı

Dişli yapısı, redüktörün tasarımı üzerinde çeşitli avantajlar ve aynı zamanda da dezavantajlar getirmektedir. Güç aktarımının verimliliği ve kompakt dizayn hem benzersiz kombinasyonu hem de daha düşük verim kaybını sağlar. Uygulamamıza uygun redüktör seçimini yaparken kullanacağımız redüktörün dişli yapısını mutlak surette göz önüne almalıyız, çünkü yukarıda da bahsettiğim gibi bu seçim sizin verimliliğinizi ve öte yandan kayıplarınızı bire bir olarak etkilemektedir.

Bir Redüktörün Avantajları
• Düşük ses seviyesi
• Yüksek verim
• Yüksek tahvil oranları
• Yüksek tork artışı
• Dayanıklılık

Bir Redüktörün Dezavantajları
• Düzgün ve sorunsuz çalışması için uygun yağlama gereklidir
• Kötü açılmış diş , çalışma sırasında aşırı titreşim ve gürültüye neden olabilir

Dal Elektrik Motorları ve Güç Aktarım Sistemleri San. Ve Tic. A.Ş.

Makine Mühendisi Arda  Atalan