KISSsoft, ISO TR 15144 Teknik Raporu’nda belirtildiği gibi, daha hassas olan Yöntem A’yı kullanarak, Micropittingin hesaplanması için bir prosedür sağlayan ilk ticari yazılım ürünü oldu. Basitleştirilmiş Yöntem B hesaplama işlemi de 2010 yılından bu yana mevcuttur. Ve bugün itibariyle, TR tarafından 2014 yılında gözden geçirilmiş baskısı KISSsoft’ta eklenmiştir.
2014 yılında, ikinci bölüm, ISO TR 15144-2, yayınlanmıştır ve dört adet örnek hesaplama içermektedir. Bu belge, pratik örneklerle ISO TR 15144-1 uygulanmasını açıklaması yönünden önemlidir. Örneklerin tümü KISSsoft ile yeniden hesaplanmış ve dokümante edilirmiştir. Bu sayede KISSsoft’un tamamen standarda göre hesaplama yaptığı doğrulanmıştır. Micropitting delilleri, belgelendirme kuruluşları tarafından ISO TR 15144’de belirtildiği şekilde sağlanmalıdır, özellikle rüzgâr şanzımanı imalat sanayisi için.
Micropitting Olgusu
• Özgül yağlayıcı film kalınlığı λGF
• Düşürülmüş dişli kalitesi
• Standart filtrasyon
Yağlayıcı film kalınlığı dişli yanakları birbirine temas
edecek kadar incelirse, başka bir deyişle yağ film kalınlığı yüzey pürüzlülüğünden daha ince bir hale gelir ve karışık sürtünme oluşur ise, yüzeyde hasarlanmalar görülür.
Bir dişli setinde micropitting riski olup olmadığını değerlendirirken kritik faktör, özgül yağ filmi kalınlığı λGF yani yağlama alan genişliği ve yüzey pürüzlülüğü arasındaki orandır. Micropitting, diş yanağı yüzeyinden kendi içine doğru ilerleyen çatlak şeklindeki yüzey hasarı ile karakterize edilir. Bunlar, yaklaşık 10 ila 20 µm derinlikte, 25 ila 100 µm uzunluğunda ve 10 µm ile 20 genişliğinde küçük çukurlardır (dolayısıyla “karıncalanma” da denir). Ortaya çıkan gri benekler diş yanağına mat bir görünüm verir. Karıncalanma daha çok sertleştirilmiş dişlilerde görünse de, aynı zamanda nitrürlenmiş, indüksiyonla sertleştirilmiş veya yüzeyi sertleştirilmiş olmayan dişlilerde de oluşabilir. Yüzeyden malzeme eksilmesi nedeniyle kavrama profil hatası artar, dişlilerin kalitesinde ve hassasiyetinde genel bir azalmaya yol açar. Bir süre sonra, yüzeyden malzeme kalkması durabilir veya bu süreç devam edebilir.
Hasar, gerçek çukurlar oluşana kadar yüksek dinamik yüklere neden olabilir ve bu da gürültü düzeyini artırır ya da dişlerin üzerine daha fazla yük gelmesine neden olur. Yüzeyden kalkan malzeme rulmanların hasarlanmasına da sebep olabilir, eğer daha önce yağ filtresi tarafında elimine edilmezse. Bu tip filtreler, rüzgâr türbinleri üretimi ve operasyonunda standart olarak uygulanır. Karıncalanma bu nedenle her zaman dişliler için bir boyutlandırma kriteri olarak düşünülmelidir, kendi modifikasyonları ve yağlayıcı için.
Teknik Rapor ISO/TR 15144
• Özgül yağ filmi kalınlığını tayin etme
• Micropitting risk analizi
• Yağlama, yüzey yapısı vb.
Yağ filmi kalınlığı hesabını ve micropitting oluşumuna dair risk analizini içeren ISO TR 15144’ün ilk taslağı, izin verilebilecek özgül yağ filmi kalınlığı λGFP’yi belirlenmek için gerekli veriyi içermiyordu.
λGFP değerlerinin, genellikle çelişkili olduğu kabul edilen diğer teknik kaynaklardan alınması gerekiyordu.
Ancak, ISO TR 15144:2010’un ilk resmi sürümü, izin verilebilecek özgül yağ filmi kalınlığı λGFP’in bir tanımını içerir. Bu ekstra veri, micropitting emniyeti için güvenilir bir hesaplama yapmayı mümkün kılar. 2014 ikinci baskısında ise daha fazla ayrıntı, daha doğru bir şekilde belirtildi. Teoride, yağ filmi yeterince kalın ise karıncalanma meydana gelmeyecektir. İzin verilebilecek özgül yağ filmi kalınlığı, hangi yağın özellikle de hangi katkı maddelerinin kullanıldığına, yüzey yapısına ve sertleştirme işlemi gibi diğer parametrelere bağlıdır. Optimum kavrama parametreleri, dişli çark hesaplaması fonksiyonlarının bir parçası olarak, micropitting için yüksek emniyet seviyelerini elde etmek için tanımlanabilir. Ancak, bu hesaplamalarda her zaman pratik deneyimden elde edilen sonuçlar kullanılmalıdır.
Detayların derecesi
Yukarıda tarif edilen hesaplama yöntemleri, iki farklı yaklaşımla uygulanabilir: Yöntem B, normal kuvvet dağılımı, Hertz basıncı ve sıcaklık analizi de dahil olmak üzere, standartta verilen şartnamelere uygun olarak, profil düzeltme olmayan dişler için uygulanabilir. Alternatif olarak, gerekli değerleri belirlenmek için bir temas analizi (LTCA) kullanabilir. Bu, ISO standardında Yöntem A’ya karşılık gelir. İkinci seçenek elbette daha fazla zaman ve çaba gerektirir. Şunu da söyleyebiliriz; güçlü ve modern bilgisayarlar, bu daha karmaşık yaklaşımı da içeren hesaplamaları hızlıca yapabilir. Karıncalanma riskini azaltmak için (örneğin, rüzgâr sektöründe), günümüzde dişlilere genel olarak profil düzeltme yapılır, bu nedenle pratik deneyimde Yöntem A kullanımı esastır.
KISSsoft’ ta Uygulama
ISO TR 15144: 2014 yeni sürümü son derece etkili, uluslararası kabul görmüş bir hesaplama yöntemi sağlar. Bu mühendislere sadece basit ve kullanımı kolay bir araç vermez, aynı zamanda karıncalanma riski hakkında güvenilir bilgi de verir. Eğer gerçek bir micropitting riski tespit edilebilirse, tedbirler tasarım sırasında önceden alınabilir ve daha sonra bir sorun oluşması önlenebilir.
KISSsoft programının 30 günlük bir test lisansı almak isterseniz,
info@onplus.com.tr adresine e-posta göndermeniz yeterli.
“ONPLUS olarak 11-16 Ekim 2016
tarihlerinde TÜYAP Beylikdüzü Fuar
merkezinde gerçekleştirilecek olan
MAKTEK’16 Üretim Teknolojileri
fuarında olacağız. Sizleri de aramızda
görmekten ve 5. Salon 515 nolu
standımızda sizleri ağırlamaktan
onur duyacağız.”
