Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) tarafından paylaşılan makine imalat sanayi konsolide verilerine göre, 2024 yılında Türkiye’nin serbest bölgeler dahil toplam makine ihracatı yüzde 0,3 artışla 28,3 milyar dolara yükselerek rekor kırdı. Sektörün en büyük ihracat pazarı olan Almanya’ya ihracat %5,4 gerilerken, makine ihracatının %5,6 artışla 1,8 milyar dolara ulaştığı ABD pazarı bu açığı kapattı.
Makine imalat sanayi konsolide verilerine göre 2024 yılında Türkiye’nin serbest bölgeler dahil toplam makine ihracatı, önceki yıla göre yüzde 0,3 artışla 28,3 milyar dolar olarak gerçekleşti. İhracatı tonaj olarak yüzde 4,7 azalan makinecilerin ortalama ihraç fiyatları KG başına yüzde 4,2 yükseldi. En fazla ihraç edilen alt dallar evsel ve endüstriyel soğutma makineleri ile içten yanmalı motor ve aksamı olurken, onları sırasıyla inşaat ve madencilik makineleri ile yıkama ve kurutma makineleri takip etti. İhracatı oransal olarak en fazla yükselen alt dal türbin, turbojet ve hidrolik silindirler olurken en fazla düşüş elektrik motorları ve jeneratörlerde gözlendi. En büyük ihracat pazarı Almanya’ya ihracat yüzde 5,4 gerilemeyle 3 milyar dolar olurken, buradaki açığı makine ihracatının yüzde 5,6 artışla 1,8 milyar dolara ulaştığı ABD pazarı kapattı. Yaptırımlar nedeniyle Rusya’ya makine ihracatı 400 milyon dolar gerilemesine rağmen, sektör önceki yıla göre toplamda 100 milyon dolar fazla ihracat gerçekleştirdi.
“Küresel makine teçhizat yatırımları 2022 yılının gerisinde”
Geçmişten devralınan belirsizlik ortamına karşı makro politika önermelerinin öne çıkacağı bir yıl olacağı tahminiyle, küresel makine ticareti ve Türkiye’nin ihracatına dair beklentilerini paylaşan Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Kutlu Karavelioğlu, “Önceki yıl yüzde 1 daralan dünya makine teçhizat ihracatı, 2024’ü makine fiyatlarının yükselmesiyle sağlanan yüzde 2’lik artış ve sınırlı bir toparlanma ile kapattı. IMF’nin dünya ekonomisinin 2025’te potansiyelinin altında kalarak yüzde 2,8 kadar büyüyeceği tahmini makine teçhizat yatırımlarının bu yıl da 2022’deki 5,5 trilyon dolar seviyesine yükselemeyeceğine ve üretimdeki kayıpların telafi edilemeyeceğine işaret ediyor. Trump’ın seçim vaatlerini yerine getirmek üzere koyabileceği ilave gümrük vergilerinin küresel ticareti yüzde 8-10 düzeyinde daraltabileceği, hatırı sayılır kaynaklarca da dile getiriliyor. Bütün dünyaya sirayet edebilecek bir korumacılık furyasının neticesi, tekrar yükselişe geçen enflasyon ve yüksek faiz ortamı nedeniyle yatırımların düşük seviyede kalması olur. 2024’te Avrupa’daki sıkıntıyı ABD’deki canlılıkla aşan sektörümüzü kritik günler bekliyor” değerlendirmesinde bulundu.
“Yeşil fonlardan çıkış kutuplaşmanın işaret fişeği”
ORGALIM raporuna göre reel yatırımları yüzde 3,9 düşen ve yılı makine alanında yüzde 4,8 ciro düşüşü ile kapatan Avrupa’daki daralmanın sürmesini beklediklerini ifade eden Karavelioğlu, “Geleneksel olarak güçlü olduğu sanayi sektörlerinde rekabetçiliği azalan, üretim altyapısındaki bozulmaya bağlı olarak yetişmiş iş gücünü hizmet sektörlerine kaptırmaya başlayan Almanya’da ‘sanayisizleşme’ olarak ifade edilen sürecin birçok sosyal yan etkisi oluyor. Yükselen kaygılara siyasal belirsizliklerin de eklendiği Avrupa’da, görece daha küçük ekonomilerdeki durum idare edilebilir olsa da Alman ekonomisine yönelik güven sarsılıyor. KOBİ’lerin üretim alanından yavaşça çekildiği, büyük ölçekli üreticilerin ise teknolojik olarak geride kaldığı Avrupa hem iç pazarındaki durgunluğu aşmanın hem de yeni STA’lar üzerinden ihracatta avantajlar yaratmanın yollarını arıyor. Trump politikalarına karşı devalüasyon da dahil olmak üzere her türlü agresif önlemi gündemine alan ve GSMH içinde sanayinin payını yeniden yüzde 35’e çıkarmayı hedefleyen Çin’in stratejik ataklarıyla başa çıkmaları gittikçe zorlaşıyor. Tam bu evrede ABD bankalarının küresel yeşil fonlardan birer birer çekilmeleri, giderek ete kemiğe bürünen AB-ABD kutuplaşmasının yeni bir tezahürü olarak okunabilir. AB, rekabetçiliğini korumak üzere sımsıkı sarıldığı ama her merhalesinde kendi sanayiinden tepki aldığı Yeşil Mutabakat’ta sıkıntıya giriyor. Kendi içine dönmeye ve hatta kapanmaya mecbur bırakılacak Avrupa’nın, dünya ticareti ve üretimi için doğuracağı yepyeni risklerle hangi ülkelerin baş edebileceği sorusunu stratejilerimizi belirlemede önemli görüyoruz. Mevcut bütün belirsizliklere rağmen, teknoloji ve kalite sınıflarındaki zenginliğimizi artırmak üzere giriştiğimiz hiçbir süreç veya yatırımı sonuçsuz bırakmamalıyız” açıklamasında bulundu.
Suriye’nin, Ukrayna’nın ve Filistin’in uluslararası mali programların desteğiyle yeniden imarı ve kısıtlanan Rusya ve İsrail pazarının açılması gibi muhtemel gelişmelerin 2025 ve sonrası için güçlü beklenti yarattığına işaret eden Karavelioğlu, “Dört gözle beklenilen ve bütün yaptırımları sonlandırması umulan ateşkes veya barış anlaşmalarının zaman alacağı bellidir. Bu yıl ihracatımızdaki daralmanın yüzde 17,1 olduğu Rusya’daki gelir kaybımız 400 milyon dolara ulaştı. İsrail’le ticaret yasağının da makine ihracatımıza 250 milyon dolar kadar menfi etkisi oldu. NATO güvencesi azalan Avrupa’nın savunma sanayi kapasitesini artırma çabalarını dikkate aldığımızda, her şeye rağmen pandemiden bu tarafa çok güçlenen rekabetçiliğimizi sınama fırsatı bulacağımız yeni imkanlar ufukta belirmiş görünüyor” dedi.
“Daralmış pazar ithalatın vuruş gücünü katlıyor”
Sanayi PMI’nın makine sektöründe son 4 aydır eksi bölgede olduğunu, TÜİK’e göre Ocak-Ekim döneminde makine sanayinde üretimin yüzde 8,3 gerilediğini belirten Karavelioğlu, 2025 yılı için daha iyimser olduklarını belirterek, “Ticari kredi büyümesi henüz hedeflerin altında gidiyor olsa da enflasyonun seyrine bağlı bir gevşeme olacağını, İstihdamı Koruma Programı gibi uygulamalar ve yeni finansman imkanları ile küçük ve orta ölçekli işletmelerin rahatlatılmaya çalışılacağını anlıyoruz. İhracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerindeki faiz maliyet düşüşü vb. olumlu haberler, 2024 son çeyreğindeki karamsarlığın izlerini siliyor. Yine de imalat faaliyetlerindeki bozulmanın ve küresel makine sipariş endeksindeki yavaşlamanın devam ettiği bir dönemde, geçen yıl 19 çeyrek aradan sonra daralmaya başlayan makine teçhizat yatırımlarını pozitife geçirmenin kolay olmayacağı kesin” açıklamasında bulundu.
2024 yılında enflasyon gerçekleşmelerinin hedeflerin üzerinde oluşmasında üretimden çok tüketimin etkin olduğunu belirten Karavelioğlu şunları kaydetti: “Değerli TL uygulamasının makine gibi mühendislik yoğun ve yerli katma değer oranı yüksek sektörler üzerinde yarattığı maliyet baskısının rekabetçiliği aşındırdığı bir yılı geride bıraktık. TL’nin yeni yılda da değer kazanmaya devam edeceğini öğrenmek, daralan pazarda vuruş gücü katlanan ithalatçı kesimleri memnun etmiş olabilir. Bunun yanında ihracatının yüzde 47’sini euro cinsinden yapan bir sektör olarak paritedeki değişim de ihracatımızı dolar bazında aşağı çekebilir. Sıcak savaşların yerini ticaret savaşlarına bırakmakta olduğu bir süreçte, yönetici kadrolarında iş insanlarına bolca yer veren Trump’ın hamleleri ilham verici olabilir. DXY endeksinin dolar lehine gelişeceği ve ithalatın giderek kolaylaşacağı yeni yılda savunmasız kalmayacağımıza inanıyoruz.”
