Daha önceki yazılarımızda bantlı konveyörlerin kendi içinde mühendislik bilgi ve tecrübesi bakımından birçok dalı barındıran ekipmanlar olduğunu anlatmaya çalışmıştık. Şimdi buna güzel bir örnek olan kauçuk (VULKANİZE OLABİLEN POLİMER) üzerinde duralım.
Peki kauçuk bantlı konveyörlerde nerelerde karşımıza çıkıyor. Aslında en önemli olanı bantın bizzati kendisi. Fakat biz bu yazımızda daha çok ikincil kullanımlara değineceğiz. Bant seçimi ve bu ikincil kullanımların birbirlerine olan etkilerine kabaca değineceğiz.
Bantlı konveyörlerde en yaygın kullanılan kauçuk uygulaması tambur kaplamalarında ve darbe rulo-dönüş rulo uygulamalarında karşımıza çıkmaktadır. Son zamanlarda yükleme bölgelerinde sızdırmazlığa biraz daha önem verilmesi ile kauçuk kaplı darbe barlarının da kullanımı artmış durumdadır.
Özellikle tahrik tamburlarında sürtünmeyi azaltmak için yaygın olarak kullanılan kauçuk kaplamalar sanki tek başına tüm ekipmanı rahatlatacak bir uygulama gibi görülmektedir. Oysaki her yazımızda değindiğimiz gibi tüm tasarımla birlikte alınacak kararlar doğrultusunda verilecek kararlardan biri de kauçuk tipi, kalınlığı, sertliği vb. özellikleri doğru seçmekten geçmektedir. Peki kauçuk nedir? Bantlı konveyörler için hangi kauçuk tipleri kullanılmaktadır. Kısaca değinelim.
Birçok kaynakta ilk kauçuk kullanımının Amerikan yerlilerinde görüldüğü yazılıdır. Ağlayan ağaç anlamına gelen “cao-o-chu” ağaç reçinesi olan kauçuk, sıcakta yumuşayan soğukta ise sertleşen bir yapıya sahiptir. Amerika’nın keşfi ile başlayan ticaret sayesinde Avrupa ve diğer kıtalara yayılan kauçuk 1840 yılında Charles Goodyear’in kükürt ile vulkanizasyonu bulması ile teknik anlamda daha değerli bir seviyeye gelmiştir. 1909’da Alman bilim insanları ilk sentetik (neopren kauçuk) üretimini gerçekleştirmiş ve 1912’de ilk %100 sentetik kauçuktan otomobil lastiği üretilmiştir. 1939 yılında SBR (STYRENE BUTADINE RUBBER) ve NBR (NİTRİL-ACYRLONITRILE BUTADIENE RUBBER) kauçuk türleri üretilmiştir.
Bantlı konveyörler için (bant kullanımında) EPDM (ETHYLENE PROPYLENE DIENE MONOMER) tipi kauçuk en ön plana geçmiştir. Yalnızca bant kullanımında karşımıza çıkan bir unsur değil kauçuk tipi. Transfer noktalarında sızdırmazlık için kullanılan ve etek lastiği olarak tabir edilen uygulamalarda yapılan en büyük yanlışlık (ikincil sürtünme kuvvetlerinin etkisine girmeden) tip ve sertlik derecesinde yapılan yanlışlardan dolayı oluşan bant yüzeyi hasarlarıdır. Unutmayın, ikincil kauçuk sertlikleriniz (Shore-A) ana bant sertlik değerlerinizin üzerinde olmamalıdır. Etek lastikleri için yüksek aşınma dayanımı, düşük sürtünme ve bant hızına uygunluk şartları değerlendirilmelidir.
Tambur kaplamalarına karar verirken işletme şartları, doğa şartları, çalışma süreleri vb. kriterler tek tek gözden geçirilerek karar verilmelidir. Hangi tamburun hangi kauçukla, kaç mm kalınlıkla, hangi desenle kaplanacağı önem arz etmektedir. Örneğin hava değişimlerinin +/- çok oynadığı ve açık ortamda çalışan bantlarda buzlanma ve yapışma olaylarına çok rastlanmaktadır. İlk kalkışlarda sistemi epey zorlayan bir etkiye sahip olan bu gibi durumlarda çözücü kimyasallar kullanılmaktadır. Kauçuk tipine uygun çözücünün kullanılması diğer kötü olasılıkları ortadan kaldıracaktır. Tambur kaplamalarında tecrübeli bakım onarım ekiplerine kulak veriniz. Şartnameler yazılırken tüm paydaşlardan bilgi alınız.
Kauçuk kullanımı vulkanizasyon (çapraz bağlanma) ile daha uygun hale (konveyörler için) gelmiştir.
Kükürt ilavesi (%15-%20) ile lastik formuna dönüşen kauçuk, daha az plastik davranış, daha çok elastik davranış özelliği sistemi rahatlatan unsurları ön plana çıkarır. Düşük sürtünme ve darbe emici özellikleri ile konfor sağlar. Yalnız en büyük sorun olarak kükürt kaynaklı (uygun sürtünme şartları sağlanmadığı takdirde) yangın olaylarına çok dikkat etmek gerekir. Özellikle lastik kaplı ruloların kitlenmesi sürtünmeyi artıracağı için yangın riski büyüktür.
Tambur kaplamalarında bir başka uygulamada kauçuk içine seramik uygulamasıdır. Günümüzde çok kaliteli seramik uygulamaları yapılabilmektedir. Bazı uygulamalarda kauçuk kalitesi, kauçuk seçimi ve yanlış vulkanizasyon uygulamasından dolayı çok kısa sürede seramikler dökülmekte ve tambur kaplaması işlevini yitirmektedir.
Aslında çok derin ve uzun bir konu olan kauçuk (lastik) kullanımını daha sonraki yazılarımızda daha detaylı anlatmak için şimdilik bu kadar. Aşağıdaki tablo seçimlerimizde daha iyi bir yön seçebilmemize yardımcı olacaktır.
En önemlisi altı üstü bantlı konveyör deyip geçmeyelim. Tasarımlarınızı deneyimli ve tecrübeli ellere-beyinlere bırakın. “BİLGİ PAYLAŞTIKÇA BÜYÜR” mantığı ile çalışmalarımızı yönlendirmeliyiz.
Unutmayalım! Mükemmellik ayrıntılarda (detaylarda) gizlidir. Ayrıntılarda bilgi denizinde bir su damlasıdır.
