Kayışların performans ve ömrünü etkileyen faktörler

Gerek son kullanıcılar gerekse OEM firmalar tarafından kayış-kasnak sistemi üzerinde bilinçli kullanım ve seçim yapılması gereklidir. Bilindiği üzere kayış-kasnak sistemleri, bir güç aktarma sistemi olup, mühendislik bünyesinde önemli bir yere sahiptir. Kayışların kullanımı deneme yanılmadan ziyade, mühendislik temellerine bağlı olduğu için gerekli özen gösterildiğinde uzun çalışma sürelerini elde etmek mümkündür.

Mühendislik temellerine bağlı olarak yapılan bilinçli kayış seçimi

Şekil 1’de ifade edildiği gibi kayış seçim parametreleri temel olarak güç aktarma sisteminin momenti, kasnak çapları, eksenler arası mesafe ve çalışma ortamının özelliklerine (sıcaklık, toz seviyesi, çalışma süresi vb.) bağlıdır. Bu seçimler yapılırken kayış profillerinin özelliklerine göre minimum kasnak, nominal çapına göre gerekli kontrollerin yapılması gereklidir. Olması gerekenden daha düşük kasnak çaplarına göre tasarım yapılırsa V kayışlarda çatlamalar ve buna bağlı hızlı deformasyonlar ortaya çıkar. Zaman kayışlarında ise içindeki kordlarda kırılmalar, üstten çatlamalar ve koplamlar hızlı bir şekilde ortaya çıkar.

Kasnakların döküm kalitesi, V kasnaklarının açılarının uygunluğu ve zaman kayışı kasnaklarının profillerinin uygunluğu

ISO ve DIN standartlarına göre kasnakların çaplarına göre kanal açılarında farklılıklar söz konusudur. Bunlar standartlarda mevcut olup, Şekil 2’de de gösterilmektedir.

Eğer kasnak açılarınız uygun değilse yanlışlık ne kadar fazla ise doğru orantılı bir şekilde kayış performasında kaybınızda o kadar fazladır.

Kasnaklarının standartlara uyup uymadığını veya aldığınız kasnağın doğruluğunu kontrol etmek isterseniz Optibelt V kasnak mastarını kullabilirsiniz.

Şekil 3. Aşınma gözlemlenen kasnak kanalı

Şekil 2. DIN ve ISO Standartlarına göre kasnak kanal açı toleransları

Kasnakların yüzeylerindeki aşınma durumları 

V kayışlarının temel çalışma prensibi sürtünme esası olduğu için, kasnaktaki V kanalları kayışlar ile ne kadar çok sürtünme yüzeyi oluşturursa o kadar tutunma sağlar.  Bu yüzeyler kasnak mastarları ile Şekil 3’deki gibi hızlıca tespit edilebilir.

Şekil 3. Aşınma gözlemlenen kasnak kanalı

Zaman kasnaklarında ise dişlerinin profillerinin aşınma / ezilme durumu etkilidir.

Kasnakların hizası

Kayış kasnak sisteminin en önemli parametrelerinden birisidir. Eğer eksenel kaçıklıklar söz konusu olursa, V kayış kasnak sisteminde hızla kayışların kesitlerinde küçülmeler ve kayış gerginliklerinde hızlı değişmeler görülür.

Zaman kayışı ve kasnak sistemlerinde ise kayışlar yanal harekete geçer.

Şekil 4. Optibelt Laser Pointer ile kasnak hizalama

Kayışların Gerginlikleri

Genellikle ihmal edilen fakat çok büyük öneme sahip ana parametrelerden birisidir. Kayış gerginlikleri mühendislik hesaplarına dayanır. Alanında uzman üretici firmalar kendi üretimlerine göre formülasyonlar geliştirmiş olabilirler.

Bir kayışın çok gergin seviyede olması veya kayış gerginliğinin gerekenden düşük olması da bir problemdir.

Gerginlik değerleri temelde aktarılan torka, çalışma süresine, ortam koşullarına, çevrim oranına, kasnak çaplarına, kayış adetine, kayış ömrüne ve kayış boyuna bağlı olarak değişmektedir. Görüldüğü gibi birçok parametre söz konusudur.

En doğru bilgileri almak ve mevcut performansları arttırmak için alanında uzmanlaşmış olan Optibelt Türkiye Mühendislik ekibi ile iletişime geçebilirsiniz.

Şekil 5. Opti TT ile Gerginlik Ölçümü

Ortam Koşulları

Ortam koşulları özellikle kullanılacak kayışın türünü veya özelliğini belirlemede çok önemlidir. Örneğin 100˚C sıcaklığın üzerinde çalışacak bir V kayışı veya zaman kayışı bu sıcaklığa karşı dayanımı olan özel malzemeden üretilmiş olmalıdır.

Toz seviyesi de kayışların performans üzerinde yüksek öneme sahiptir. Özellikle toz seviyesinin çok yüksek olduğu koşullarda düz V kayışı kullanılması gereklidir.

Yağ, su, kimyasal maddenin olabileceği ortamlarda ise benzer detaylar göz önünde bulundurularak seçimler yapılmalıdır.

Depolama koşulları

Depolama sürecinde dikkat edilmesi gereken bazı ana hususlar söz konusudur. Daha kullanıma başlamadan ürünler beklerken ömürlerini etkileyecek konulara dikkat edilmesi gereklidir.

Stoklama alanı kuru ve tozsuz bir ortam olmalıdır. Uzun süre stokta beklemiş ürünlerin temizlenmesinde 1/10 oranında gliserin-ispirto ile yapılmalıdır. Petrol, benzen, turpentin vb. kesinlikle kullanılmamalıdır. Özel spreylerin kullanılmaması gereklidir.

Kayışlar stok alanından tasarruf etme amacıyla çok sıkı bir şekilde sarılmaması gereklidir. Minimum kasnak ölçülerinin altındaki sarımlarda kayışların iç yapıları bozulabilir, çatlamalar oluşabilir.

Kayışlar kesinlikle herhangi bir yüzeye asılmamalıdır. Özellikle büyük ölçüdeki ürünlerde ağırlık tek noktaya indirgendiği için o noktada yüksek kuvvete maruz kalıp özelliğini yitirebilir.

Detaylı bilgi almak ve ürün seçimleri için mutlaka teknik dökümanlara veya standartlara başvurulmalı veya uzman kişilerden destek alınması önem arz etmektedir.

Anıl Tepe
Optibelt Türkiye Satış Mühendisi