AB ve Avrupa’daki bazı büyük kuruluşlar tarafından ortaklaşa olarak finanse edilen ve toplam 4 milyar €’luk bütçeye sahip olan Clean Sky 2, Avrupa’nın hem özel sektörü hem de kamu sektörünü kapsayan en büyük havacılık araştırma programıdır. 50 yıldan uzun süredir dünyanın önde gelen havacılık şirketleriyle işbirliği içinde olan NTN-SNR, sahip olduğu bilgi birikimi ve deneyimlerinden aldığı güç sayesinde bir kez daha program ortağı olarak tercih edildi. Projenin amacı, sektörün rekabet gücünü artırmak, inovasyonu desteklemek ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri azaltmak, kod adı ise HEROe.
High Efficiency ROller Bearing (Yüksek Verimli Makaralı Rulman), NTN-SNR’nin başvurduğu ve seçildiği ikinci Avrupa havacılık projesi. İtalyan havacılık şirketi GE Avio için geliştirilmekte olan bu inovasyonda NTN-SNR, acil servisler, hastaneler, sahil güvenlik, petrol platformları, şehirlerarası ulaşım vb. gibi alanlarda kullanılmak üzere tasarlanmış olan Airbus Racer yüksek hızlı hava aracı için en iyi hibrid rulmanı belirleme ve tasarlama zorluğu ile karşı karşıya. Amaç, hava aracının çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltırken performansını en üst düzeye çıkarmak.
Patentli inovasyon
NTN-SNR İnovasyon Birimi Proje Lideri Guillaume Lefort, konuyla ilgili olarak, “NTN-SNR’nin geliştirdiği hibrid rulman, ana bileşenin (metal) yerini seramikle değiştirdiği konik makaralara sahip, bu da ona neden hibrid dediğimizi açıklamakta” diyor ve “Ürünün ağırlığını düşürme yarışında, malzemeyi değiştirmek söz konusu olduğunda çok titiz davranmak zorundayız; çünkü rulmanın toplam ağırlığını %15 civarında azaltarak merkezkaç kuvvetini düşürme ve güvenilirliği artırma potansiyeli mevcut” şeklinde devam ediyor. Bu teknoloji, aynı zamanda olası hasarlara karşı üstün mukavemeti (dolayısıyla minimum bakım), daha az güç kaybını ve yağlama olmadan çalışırken daha iyi özellikleri garanti etmekte. Yağlama sisteminde bir arıza meydana gelmesi durumunda, helikopterlerin güvenli bir şekilde iniş yapabilmek için uçmaya devam edebilmesi gerekir. Bu ihtiyaca cevap verebilmek amacıyla, rulmanların doğru bir şekilde çalıştığından emin olmak için bir saat süreli yağlama olmadan dayanıklılık testi yapılır. Racer’ın da dahil olduğu yeni projelerde ise test süresi dört saate çıkarılır. Bu, HEROe projesi kapsamında uyulması gereken şartlardan biridir…
Rakamlarla HEROe Projesi
20.000 saat: HEROe Rulman projesi kapsamında NTN-SNR tarafından gerçekleştirilmesi planlanan testlerin toplam süresi.
Çevreyi koruma amacıyla geliştirilen teknoloji
Racer sadece Avrupa’nın havacılık alanındaki yetkinliğinin bir göstergesi olmakla kalmayıp aynı zamanda hızlı ve güvenilir bir helikopter olacak. Hava taşımacılığının çevresel etkilerinin azaltılması açısından ACARE (Avrupa Havacılık Araştırmaları Danışma Konseyi) tarafından belirlenen hedefler çerçevesinde üretilecek. Bu nedenle bu helikopterin aşağıdaki özellikleri taşıması gerekmekte:
- İhtiyaç duyulduğu noktaya olabildiğince yakın olabilmek için dikey kalkış ve iniş yapabilme
- Bir saatte kat edilen mesafenin iki katına çıkarılması (şu anki ortalama olan 250 km yerine 400 km), dolayısıyla hava aracı / hub sayısı ve çevre üzerindeki etkisi azalmış olacak
- Gaz emisyonlarının, gürültü kirliliğinin ve yakıt tüketiminin düşürülmesi
Tamamı Fransızlardan oluşan NTN-SNR ekibi
Bu hedeflere ulaşmak için, NTN-SNR’nin Fransa’nın Haute Savoie bölgesindeki Annecy ve Argonay fabrikalarında görev yapan ve operatör, mühendis, teknisyen ve doktorlardan oluşan yaklaşık 20 kişilik ekibi, Mart 2018’den bu yana Clean Sky 2 programı üzerinde çalışıyor.
Tasarladıkları hibrid konik makaralı rulman, pervanelerin arkasındaki yan dişli kutularına monte edilecek. Guillaume Lefort “Bu rulman helikopterin performansını ve güvenilirliğini arttırmakla kalmaz, aynı zamanda ağırlığını ve yakıt tüketimini de azaltır” şeklinde açıklama yapıyor.
Avrupa Clean Sky 2 programı için toplam 4 milyar € bütçe ayrıldı ve bunun yaklaşık 855.000 €’luk kısmı HEROe projesine tahsis edildi: Bu tutarın %70’i Avrupa Birliği tarafından finanse edilirken, kalan %30’u ise NTN-SNR tarafından karşılanmakta.
Bunlari biliyor muydunuz?
2016 yılında, NTN-SNR’nin açık rotorlu hava aracı motorları için tasarladığı pervane kanadı rulmanları Avrupa Clean Sky 1 Programına katılan 500 proje arasından ilk 10 arasına girerek finale kaldı!
NTN-SNR İnovasyon Birimi Proje Lideri Guillaume Lefort’a beş soru sorduk.
Clean Sky 2 Programının temel amacı nedir?
Clean Sky 2 Programı, çevre üzerindeki olumsuz etkileri azaltmayı hedefleyen araştırma projelerini desteklemektedir. ACARE (Avrupa Havacılık Araştırmaları Danışma Konseyi) tarafından 2050 yılı için belirlenen hedeflerle uyumludur. Örneğin, hedef 2035’e kadar CO2 emisyonlarını ve yakıt tüketimini %20 ve %30, NOX emisyonlarını %20 ila 40 ve gürültü kirliliğini %75 oranında (2014’teki mevcut teknolojilere kıyasla) azaltmaktır.
ACARE’nin 2050 yılı için belirlediği hedefler nelerdir?
ACARE, 2050 yılında havacılık endüstrisinin yol açtığı çevre kirliliğinin 2005 yılına göre önemli ölçüde azaldığını görmek istiyor. Bu, önümüzdeki 30 yıl boyunca, hava taşımacılığında yolcu/kilometre başına CO2 emisyonunda %75’lik bir düşüş anlamına geliyor. Özellikle hava taşımacılığının katlanarak büyüdüğü düşünüldüğünde (her yıl +%5), bu çok iddialı bir hedef!
HEROe projesinde şu an tam olarak hangi aşamadasınız?
Şu an projeyi yarılamış durumdayız. 1 Mart 2018’de başladık ve bitiş tarihi 2021 olarak planlandı. Bugüne kadar tüm rulman tasarım sürecini tamamladık ve prototipi oluşturduk. Şimdi sırada test süreci, modelleme ve model/test korelasyonu var.
Testler nerede ve hangi koşullar altında gerçekleştiriliyor?
Testler Fransa’nın Haute-Savoie bölgesinde bulunan Annecy şehrindeki test merkezlerimizde yapılmakta. Belirli makineler üzerinde gerçekleştirilen, düz ve çentikli rulmanlarda parçacık kopması başlayana kadar yapılan dayanıklılık testi, kopan parçacıkların yayılması, kusurlu yuvarlanma elemanlarının dayanıklılığı ve yağlama durdurulduktan sonra yapılan testler gibi çok çeşitli test türleri mevcut. Test ekipmanları buna göre modernize edilmiş ve daha güvenilir ve hassas ölçüm sağlamak için dönen parçalara sıcaklık sensörleri eklenmiş durumda. Bu proje için toplam 20.000 saatlik test gerekecek.
Test sürecinin ardından, NTN-SNR rulmanın geliştirilmesinden de sorumlu olacak mı?
Bizim Clean Sky 2 projesindeki rolümüz, patentli hibrid konik makaralı rulmanımız için prototipleri araştırmak, tasarlamak ve doğrulamak. Proje tamamlandığında, NTN-SNR, GE Avio’ya (İtalya) HEROe prototiplerine benzer, ancak bu projedeki endüstri ortağımız GE Avio tarafından kullanılan özel dişli kutusu arayüzlerine uyacak şekilde tasarlanmış prototipler tedarik edecek. GE Avio prototiplerimizi alt gruplarına monte ederek Airbus Helikopterleri’ne tedarik sağlamakta.
Özet bilgiler
Adı: HEROe- High Efficiency ROller Bearing (Yüksek Verimli Makaralı Rulman)
Bütçe: 854.193,75 €
Son kullanıcı: Airbus Helicopters
İlgili model: Racer
İş ortağı: GE Avio
Proje süresi: 36 ay
Proje başlangıç tarihi: 1 Mart 2018
Proje bitiş tarihi: 28 Şubat 2021
NTN-SNR üretim tesisleri: Argonay ve Annecy (Haute-Savoie, Fransa)
