Sovyet kozmonotu Valentina Vladimirovna Tereşkova, yaklaşık 60 yıl önce uzaya çıkan ilk kadın ve ilk sivil olarak tarihe geçti.
6 Mart 1937’de, Rusya Sovyet’inde doğan Valentina Tereşkova, eğitimini tamamlayınca bir lastik fabrikasında çalışmaya başladı. Süreç içerisinde mühendislik eğitimi de alan Tereşkova, bir yandan da hobi maksatlı paraşütçülükle uğraştı.
Tereşkova’nın gençliği, Soğuk Savaş’ın en hararetli etaplarından olan “Uzay yarışı”na denk gelmişti. SSCB ve ABD arasında 1950’lerin sonlarında başlayan uzay rekabeti, uzaya uydu ve insan göndermeyi, devamında da Ay’a insan göndermeyi kapsıyordu. Sovyetler’in 4 Ekim 1957’de Sputnik 1 isimli uyduyu fırlatmasıyla başladığı kabul edilen bu rekabet, Soğuk Savaş’ın teknolojik ve kültürel alanlardaki önemli bir parçasını teşkil etmiştir.
Sovyetler Birliği, uzay yarışında oldukça hızlı hareket etmiş ve pek çok ilke imza atmıştır. 1961 yılında Yuri Gagarin’in uzaya çıkmasının ardında, sıra uzaya ilk kez bir kadın gönderme fikrine gelmişti. Bu amaçla bir uzay kadını belirlemek üzere çalışma başlatıldı. Sürecin sonunda aday olarak seçilen dört kişiden biri Valentina Tereşkova’ydı. Dört aday bir eğitim programına alındı ve burada yetkinlikleri ölçüldü. Sürecin sonunda Valentina Tereşkova, bizzat SSCB Devlet Başkanı Nikita Kruşçev tarafından ilk uzay kadını olarak seçildi.
Tereşkova, 16 Haziran 1963’te, Vostok 6 uzay aracı ile uzaya çıkan hem ilk kadın hem de ilk sivil olmuştur. Vostok 6 ile dünya yörüngesinde 48 tur atan Tereşkova, yaklaşık üç gün boyunca uzayda kalmıştır ki bu Amerikalı astronotların uzayda geçirdiği toplam süreden daha fazla bir süreye tekabül eder.
Tereşkova’nın yolculuğu çok görkemli olsa da uzayda gösterdiği performans tartışmalı olmuştur. Uzay kadınının telsiz çağrılarına cevap vermediği ve bu sebeple uçuşun büyük oranda otomatik pilot tarafından yönlendirildiği kaydedilmiştir. Tereşkova, kamuoyundan gizli tutulan bu iddiaları hep reddetmiştir ancak Sovyetlerin uzaya kadın yollama çalışması bu tecrübe sonrası bir süre akamete uğramıştır. Uzaya çıkacak ikinci kadın için 19 yıl beklemek gerekecekti. Svetlana Savitskaya, 1982 yılında yine Sovyet Uzay Programı’yla uzaya çıkan ikinci kadın olacaktı.
Valentina Tereşkova, uçuştan sonra bir uzay kahramanı olarak büyük ilgi görmüştür. Sovyet Kahramanlık Madalyası başta olmak üzere pek çok madalyayla da taltif edilen uzay kadını, Sovyetler Birliği’nde önemli siyasi görevlerde de bulunmuştur.
