Sevgili okurlarımız, Siemens Türkiye HES ve Okyanus Teknolojileri Satış ve Proje Yöneticisi Emine Uzun ile yaptığımız güzel sohbeti sizlerle paylaşmak isteriz.
Yenilenebilir enerjiler bağlamında Türkiye hidroelektrik sektörünü değerlendirir misiniz? Sektörün işleyişini; yasal düzenlemeler, pazar dinamikleri, mevcut ve uygulamaya geçirilmekte olan projeler bakımından nasıl buluyorsunuz?
Bildiğiniz gibi Türkiye’de hidroelektrik enerji santralisektörü DSI ve EPDK tarafından mevcut su rezervleri göz önüne alınarak belirlenmekte.HES’lerle ilgili yasal düzenlemeler tamamen devlet kontrolünde gerçekleştiriliyor.2000’li yılların başında Türkiye’de hidroelektrik enerjisi çok aktif bir pazarhaline geldi. Bu nedenle, pazara hızlı giriş yapan ama doğru fizibilitesi yapılmamış pek çok projeile karşılaşıldı. Dolayısıyla hesapladıkları üretim değerlerine ulaşamayanyatırımcılar oldu. Bazı projelerin lisansları ikinci, hatta üçüncü kişilere satıldıve bazı yatırımcılar ise finansal kaynak bulamadıkları için projelerinitamamlayamadılar. Bu sebeplerden dolayı yarıdabırakılan ve tamamlanamayan çok sayıda HES projesi bulunuyor. Bununla birlikte bilinçliolan enerji firmaları, projelerinin fizibilitesini çok iyi yaparak doğrumühendislik firmalarıyla çalıştılar ve doğaya hiç zarar vermeden çok güzelprojelerin ortaya çıkmasını sağladılar.
Sektörün zorlukları var mı? Değişmesini ya da olmasını istediğiniz şeyler var mı?
Az önce de değindiğim gibi sektördeki enerji yatırımcılarının doğru projeleri hayata geçirmesi çok önemli. Bununyanı sıra HES sektöründe karşılaşılan en büyük problemlerden biri de finansalsorunlar. Projeler yapım aşamasında 1-2 yılda bitecek gibi tasarlanıyor amainşaat işleri başladıktan sonra çok farklı ve beklenmeyen engeller çıkıyor.Örneğin iletim tünelleri yapımında karşılaşılan zeminin yapısı çok farklıolabiliyor ve bu nedenle proje zamanındatamamlanamıyor ya da hesaplanan rakamın çok üzerinde bir maliyetle karşıkarşıya kalınıyor.
Siemens Türkiye olarak, biz bu projelerin sadece elektrik vemekanik sistem ve çözümlerini tasarlayıp temin ediyoruz. Elektrikve otomasyon sistemlerinin yanı sıra tesise en çok verimi sağlayabilecek türbinve jeneratör tipini de belirliyoruz. Yüksek gerilim konusundaki küresel Siemenstecrübemizi de tesislere sunuyoruz.
Bizim sorumlu olduğumuz alanlarda çok zorluk çıkmıyor;projeler doğru tasarlanıyor, ürünler zamanında teslim ediliyor ancak inşaattayaşanan zorluklardan dolayı projelerde zaman zaman gecikmeler olduğu görülüyor.HES yapımlarında en zor aşama inşaat, çünkü su ile mücadele etmek, mevcut durumdaki yatağını değiştirmek gerekebilyor, ayrıca suyubelirli bir yerde toplamak, taşımak, iletmek için zorlu aşamalar gerekiyor, bukonuda inşaatçı firmalar çok büyük zorluklarla karşılaşabiliyor.
HES karşıtlarına neler söylemek istersiniz?
Her projeyi eşit değerlendirmemek gerekiyor, ülkemizde vedünyada enerji ihtiyacı var ve bu doğrultuda temiz ve yenilenebilir enerjikaynakları çok önemli. Projeler doğru değerlendirilip doğru tasarlanırsa doğayazarardan çok fayda getirecektir. Projeler bilinçli ve doğaya saygılı yatırımcılarile yapılmalı. İnşaat ve mimari projelerde cihaz yerleşimlerinin en minimizeedilmiş ölçülerde ve doğru alanlara yapılmasını öneriyor ve bu konuda katkıdabulunuyoruz. Ayrıca sularda yasayan balık ve diğer canlıların yaşamını devamettirmesi için gereken şartların sağlanması yönünde fikir ve önerilerimizi mutlakabelirtiyoruz.
HES’ler yenilenebilir enerji kaynaklarıdır. Projeler doğruyerlere planlandığı takdirde çevreye duyarlı santraller yapılabilir. ÖzellikleDere tipi Projeler doğru planlandığı ve santraller birbirlerinin bıraktıkları kuyruksularını kullandıkları takdirde çevreye verdikleri zarar en düşük seviyeyeindirgenmiş oluyor. Burada planlama yapılırken özellikle can suyu denilen suyunbırakılması gerekiyor. Suda yaşayan canlılar için balık geçitlerininprojelendirilmesi, ona göre balıkların gecisini saglayan türbinlerin ve kuyruksu cıkışlarının tasarlanması gerekiyor. HES’lerdekullanılan türbin ve jeneratörler çalıştığında karbon salımı diğerteknolojilere kıyasla oldukça düşük, minimum seviyede kalıyor. Gürültüseviyeleri de düşük. Sadece projeler yanlış planlama ile doğru olmayan yereyapılırsa veya su kaynakları yanlış kullanılırsa o zaman doğaya zararverebilir. Suyun taşındığı iletim hatları, tüneller ile doğru şekildeyapıldığında yine doğaya bir zararı yok. Bazı projelerde açık su kanallarıyapılıyor ve üzeri kapatılmıyor. Örneğin, onlar doğaya ve canlılara zarar verebilir.Bu su kanalları köylülerin arazisinden geçebiliyor ya da geçtikleri yerlerdeağaçlar kesilebiliyor, açık kanallara hayvanlar düşebiliyor bu durumdaçevreciler doğal olarak tepki gösteriyor.
Bizim yaptığımız birçok projede su, tünellerden ve kapalı cebriboru dediğimiz borularla taşınıyor ve çevreye duyarlı oldukları için etkinlerien aza indirgenmiş oluyor. Bununla birlikte HES’lerde kullanılan teknolojide sulardakesinlikle ekstra bir kirlenme olmuyor.
Sektörün geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Sektörde büyük projelerin bir kısmı tamamlandı. DSİ’ninbelirttiğine göre 2020 yılına kadar 30 GW’lık bir pazar payı planlanmış.Türkiye’deki su kaynakları bu doğrultuda belli, şu an devam eden ve lisansıverilmiş projeler tamamlandığında pazar belli bir doyuma ulaşacaktır. Ancak çokküçük mikro HES projeleri geliştirilebilir. 2020 yılına kadar sektörde projelerdevam edecek ve tamamlanmış işletmeye alınmış projelerin servis, bakım,yenileme projeleri gündeme gelecek ve sektörde servis ihtiyacı artacak.
Bunun dışında dalga enerjisiyle ilgili çalışmalaryapılabilir ve Türkiye denizlerindeki dalga enerjisine yönelik ürünlergeliştirilebilir. 2023’ten sonra dalga teknolojisine doğru bir gidişatolabileceğini düşünüyorum. Çünkü çevreye duyarlı ve yenilenebilir bir kaynak.Siemens’in de portföyünde bulunan okyanus teknolojisi ve denizler içinyürütülen Ar-Ge çalışmalarıyla denizlerdeki potansiyel enerjinin kullanımı önplana çıkabilir.
Burada Siemens’in yürüttüğü farklı bir çalışma da var.Örneğin Tuzla ve Ataköy’de biyolojik arıtma yapan tesisler var ve buradanerdeyse safa yakın su çıkarılıyor. Biz, buralara uygun çözümlerle HESprojeleri önerdik, şu anda altyapı çalışmalarını yapıyoruz. Bundan sonra arıtmatesislerine, çok küçük su birikintilerine, derelere mikro HES’ler yapılabilir.
Önümüzdeki yaz kuraklık nedeniyle üretimin düşeceği ve elektrik fiyatlarının artacağı konuşuluyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
2013 yılı da aslında önceki yıllara göre kurak geçti, DSIverilerine göre belli yıllar kurak geçeceğine dair öngörüler bildiriliyor, birkaçyıldır da zaten kurak tabir edilen dönemdeyiz. Bu durumda elektrik fiyatlarınayansıma olabilir.
Firma olarak hidroelektrik sektöründeki faaliyetleriniz hakkında bilgi verir misiniz?(Elektrik üretim portföyünüz, yatırımlarınız, ekipman üretimleriniz vb.)
Siemens olarak ünite başı 30 MW’a kadar inşaat işleri hariç Elektro-Mekanikbölümleri için (türbin-jeneratör, elektrik, otomasyon) anahtar teslimi EPCmantığıyla çözümler sunuyoruz. Orta gerilim sistemlerinde az bakım gerektiren vakumluürünler sunuyoruz. Yakında gaz izoleli ürünlerle komple bakımsız çözümler desunmaya başlayacağız.
Siemens HES projelerinde ‘Small Hydro’ çözümleriyle öneçıkıyor. Büyük çaplı hidroelektrik santraller için VOITH’le kurduğumuz işbirliği çerçevesinde çalışıyoruz. Bu tür projelerde VOITH türbin ve jeneratörütemin ediyor. Küçük HES’lerde ise Siemens Avusturya ekibiyle birlikte hareketediyoruz. Small Hydro sistemlere yönelik Uzmanlık Merkezi’miz Avusturya’dabulunuyor. Avrupa ve Avusturya’da kullanılmış çok uygun çözümleri Türkiye’yeadapte ettik. Bu konuda yüksek teknolojili otomasyon, koruma ve senkronizasyon sistemlerimiziçok daha uygun maliyetle pazara sunuyoruz. Bu üstün teknolojili ürünleri çokuygun maliyetlerle sunduğumuz içinde müşterilerimize rekabet avantajısağlıyoruz. Siemens Ar-Ge ekipleri daha yüksek teknolojiyle daha uygun fiyataçözümler üretmek için çalışıyor.
30 MW’a kadar olan sistemlerde ise Siemens elektrik vemekanik tüm ürünlerin sorumluluğunu alarak EPC mantığıyla çözüm getiriyor. Yanibir HES’in türbini ve jeneratörü dahil olmak üzere içerisinde bulunan tümmekanik ekipmanların ve elektrik ekipmanlarının projelendirilmesi, temini,yerinde montajının yapılması, devreye alınması hatta işletmede çalışacakpersonelin eğitilmesi ve komple santral devreye alınıp işletmeye başladıktansonra da servis hizmetlerini kapsıyor.
Komple santralin elektrik üretim aşamasında kullanılanelektrik ekipmanları, enerjinin iletiminde kullanılan yüksek veya orta gerilimseviyesindeki elektrik ekipmanlarıyla sistemlere komple çözüm sunuyoruz. BuradaSiemens’in güçlü olduğu ürünler; özellikle iletim, dağıtımda kullandığımız ortave yüksek gerilim ekipmanlarımız, koruma, senkronlama ve otomasyonsistemlerinde kullanılan tüm cihaz ve komple çözümler. Şu an özellikle ortagerilim sistemlerinde sunduğumuz vakum kesicili pano çözümü çok az bakımgerektirmesiyle oldukça avantajlı bir çözüm. Ar-Ge çalışması devam eden veAlmanya’da üretilen gaz izoleli orta gerilim hücrelerimiz var, onları piyasayasunduğumuz zaman; onlar da minimum bakım gerektiren ürünler olarak piyasada yerini alacak.
Varsa, rakiplerinizden üstün olduğunuz teknolojiler veya müşteriye sunduğunuz farklı hizmetler/ürünlernelerdir?
Anahtar teslimi çözümler sunabildiğimiz gibi tek tek ürünve/veya montaj, devreye alma, servis gibi hizmetler de sunabiliyoruz. Özeliklekomple elektrik ve otomasyon sistem çözümlerinde çok üst teknoloji kullanıyoruz.Bu yüsek teknolojinin özelliklerine değinmek gerekirse; orta gerilimsistemlerinde vakum kesicilerle az bakım ve yakında gaz izoleli ürünlerle bakımgerektirmeyen ürünler sunuyoruz. Ayrıca otomasyon, koruma ve senkronsistemlerimiz ile üstün teknolojik çözümler ile farklı ve üstünüz. Türkmühendis ve servis elemanlarımızla 7/24 servis hizmeti verebiliyoruz.
Elektrik ve otomasyondaki lider konumumuzla rakiplerimizdenfarklılaşıyoruz. Siemens, Türkiye’ye ilk giren elektrik ve otomasyon sistemlerisunan firma ve Türkiye’deki elektrik ve elektronik pazar payı çok yüksek.Ayrıca oldukça yüksek teknoloji ve sorunsuz ve kolay çözümler sunuyoruz.Projeler bittikten sonra müşterilerimize hızlı ve kolay servis hizmetisağlayabiliyoruz.
Siemens olarak Türkiye ve Avrupa menşeli ürünler kullanıyorve Türkiye’de hemen hemen her yerde 7/24 servis hizmeti sunuyoruz. Bu yüzdenpazardaki payımızın büyüklüğünü koruyacağını düşünüyorum.
Siemens elektrik ve otomasyona yönelik tüm ürünleriniTürkiye’de dizayn ediyor. Mühendisliği ve proje yönetimi Türkiye’de yapılıyor. Pazarayönelik ürünlerimiz bir kısmı Gebze, birkısmı Kartal fabrikalarımızda üretiliyor. Mühendislik, devreye alma ve montajekibimiz, servisimiz ve proje yönetimimiz Türk yerli elemanlardan oluşuyor.Ürünlerde ise, yüzde 80-90 oranlarında yerli üretim yapıyoruz. Küçük HES’leriçin Avusturya merkezinin sadece uzmanlığından ve Ar-Ge çalışmalarından destekalıyoruz.
Elektrik ve Otomasyon Sistemleri Siemens tarafından tamamlanan bazı projelerimiz şöyle:
BERKE HES ADANA 510MW
TAHTA HES ADANA 15 MW
BAĞIŞLI HES (Hakkari Yüksekova Zap Suyu) 3X10 MW
UZUNDERE HES RİZE: 2X35 MW
UZUNÇAYIR HES TUNCELİ:3X35MW
KAYABÜKÜ HES BOLU :3X4,5MW
BAĞIŞTAŞ II HES ERZİNCAN: 3X16 MW
YEDİGÖZE HES ADANA: 3X105 MW
ARAKLI 1-2-3-4 HES TRABZON: 20 MW
KARGI HES ÇORUM: 102MW
ÇAMBAŞI HES RİZE 45 MW
