Kaplin, hareketli bir elemanı başka bir elemana bağlayarak birlikte hareket etmelerini sağlayan ara bağlayıcı elemandır.
İngilizcede çift anlamına gelen couple isminin çiftleştirme anlamına gelen coupling ile fiile dönüştürülmüş hali şeklinde kullanılmakta olup Türkçeye de bu şekilde doğrudan aktarılmıştır. (Örn. Thinner-Tiner, Cover-Kaver.) Teknik olarak kaplinin en net tanımı; herhangi bir güç kaynağından (örn. elektrik motoru) üretilen dönme hareketini ve momenti başka bir sisteme (örn. pompa) aktarma elemanı şeklindedir. Kaplinler kullanım alanlarına göre belirli torklarda üretilirler. Bu şekilde üretilmeleri güç iletimlerinde kaybı önlemek ve olası sıkışmalarda sigorta görevi görerek kendilerini parçalayıp sistemi korumaları içindir.
Kaplinin sistem içerisinde görevleri
- Güç kaynağını sistem içerisindeki vuruntu ve vibrasyonlardan korumak
- Sistemde meydana gelecek kırılma ve/veya sıkışma durumlarında parçalanarak sigorta görevi görmek
- Güç kaybını asgari düzeyde tutarak verimli bir çalışma sistemi oluşturmak
- Şok yüklerinin bir milden (şafttan) diğer mile (şafta) geçişini azaltmak
- Normal çalışan sistemlerde uzun yıllar asgari bakımla sürekliliği sağlamak
İyi bir kaplinde aranan özellikler
- Bağlanması veya çıkarılması kolay olmalı
- Tam gücü bir şafttan diğer şafta kayıpsız (asgari kayıpla) iletmeli
- Şaftı mükemmel hizada tutmalı
- Şok yüklerinin iletimini azaltmalı
- Çıkıntılı kısımları olmamalı
Kaplinlerin kullanım koşulları
- Eksenel kaçıklık durumlarında
- Yatay kaçıklık durumlarında
- Açısal kaçıklık durumlarında
Kaplinlerde hareketin iletimi sırasında meydana gelen titreşimin sönümlenmesi için membran veya lastik gibi malzemeler kullanılır. Kaplinlerin imalatında ise pik, sfero, paslanmaz çelik, çelik, alüminyum ve kompozit gibi malzemeler kullanılır. Kaplinlerin göbekleri sıkmalı ya da kamalı bağlantı ile birleştirme görevi görür. Sıkmalı bağlantılarda sıkma torkuna göre cıvata/saplama sayısı değişmekte olup tork hesaplaması ve uygulaması dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biridir.
Kaplinlerin seçim kriterleri
- Kaplin büyüklüğünün seçimi
- Kaplin tipinin seçimi
- Ara sönümleyici seçimi
Ünsal Makina A.Ş. Ar-Ge ekibi talep edildiği takdirde müşterilerine ücretsiz olarak kaplin seçim hizmeti ve konuyla alakalı mühendislik hizmeti vermektedir. Kaplinler her ne kadar kullanım hassasiyetine göre değişkenlik gösterse de standart balans toleransında ISO-1940’a göre G10 kalitesinde balanssızlaştırılması gerekir. Ünsal Makina A.Ş. imalathanesinden çıkan her ürünün balanssızlığını garanti etmektedir.
Kaplin büyüklüğü seçimi
Kaplin büyüklüğü seçiminde önce burulma momenti, ardından tork hesabı yapılır. Burulma momenti (nM): (motor gücü (kW) / milin dönme hızı (dvr/dk)) x 9550 şeklindedir. Tork: (burulma momenti x A x B x C) şeklinde olup buradaki A, B ve C aşağıda gösterildiği gibidir;
A: Sıcaklık faktörü B: Yük faktörü C: Durma-kalkma faktörü
Kaplin tipinin seçimi
A Tipi Kaplin: Üç parçadan oluşan, büyük çaplı millere uygulanabilen, eksenel ve radyal kaçıklıkların tolere edilmesi gereken sistemler de güç nakli için kullanılır. Kaplin cıvataları sökülerek kaplini tamamıyla sökmeden lastik değişimi yapılabilir. Sönümleyici parçalar kapalı ortamda çalıştığı için bozulmalar gözlemlenemeyip periyodik kontrol gerektirir. Yatay veya düşey pozisyonda ve her iki dönüş yönünde çalıştırılabilir.
B Tipi Kaplin: İki parçadan oluşan, büyük çaplı millere uygulanabilen, eksenel ve radyal kaçıklıkların tolere edilmesi gereken sistemlerde güç nakli için kullanılır. Çalışma koşulları bakımından A tipi kaplin ile tamamen aynı olup tek farkı iki parçadan oluşmasıdır. İki parçadan oluşması da sönümleyici parçaların değişimi için bir tarafın tamamen sökülmesinin gerekmesidir. Bu dezavantajı sebebiyle fiyat olarak daha uygundur.
H Tipi Kaplin: Özellik olarak B tipi kapline benzer özellikte olup, A ve B tipi kaplinlerin kullanılamadığı; ara mesafenin fazla olduğu sistemlerde kullanılır. Parça sayısı fazla olup ara sönümleyiciler sistemi komple sökmeden rahatlıkla değiştirilebilir.
Yıldız Tip Elastik Kaplin: En dayanımlı ve uzun ömürlü kaplin tiplerinden biridir. Sönümleyici parça dışardan görüldüğü için bozulma durumunda müdahale edilebilir. Vibrasyonun fazla olduğu sistemlerde güvenle kullanılır.
Tırnaklı Tip Elastik Kaplin: Yüksek torklu sistemlerde çalışması uygun olmayıp sistem sigortasının çok güçlü olduğu kaplinlerdir. Aşırı yükleme durumunda sadece sönümleyici parçalar zarar görür bu durum sistemi ve kaplinleri etkilemez.
Pernolu Tip Elastik Kaplin: Büyük çaplı millerde kullanımı uygun olup, eksenel ve radyal kaçıklıkların tolere edilmesi gereken sistemlerde güç nakli için kullanılır. Sönümleyici parçaların bozulma durumunun dışardan gözlemlenebildiği ve değiştirilebildiği güçlü kaplin sistemleridir.
HRC Kaplin: Yıldız kaplinlerden daha yüksek bir yük kapasitesine sahip olan ve bakım gerektirmeyen orta darbe yüklerini karşılayacak, küçük titreşimleri sönümleyecek ve anlık olarak ortaya çıkabilecek kaçıklıkları dengeleyecek şekilde tasarlanmıştır. Yanmaya dayanıklı ve anti statik özellikleriyle beraber korozyon direncini attırmak için fosfat kaplanmış elemanlara sahip olan HRC kaplinleri, düşük maliyetli, genel amaçlı bir ara bağlantılı esnek kaplin talebini karşılamak için kolay ve hızlı montaj için kılavuz delikli ölçüsünde işlenmiş ve konik burçlu (“F” veya “H” tipi bağlantılı) olarak satışa sunulmaktadır.
HRC kaplinler, eksenel olarak 0,5, açısal olarak 1,7 mm tesadüfi hızlanmalara izin verirler, şok yüklerini emerler ve küçük genlikleri titreşimleri hafifletirler.
Dişli Tip Elastik Kaplin: Tahrik eden ve edilen millere takılan iki çelik dişli ve bu dişlileri birleştiren poliamid bir bağlayıcı ile tahrik sisteminin aktarıldığı kaplindir. Çelik dişliler galvanizle kaplanarak paslanmaya karşı korumaya alınır. Çoğunlukla hidrolik sistemlerde, motor gücünün naklinde kullanılır. Her iki milin de aynı eksende olması gerekir.
ME Tipi (Flanşlı) Elastik Kaplin: Jeneratörlerde kullanılan flanşlı tip kaplinlerdir. Büyük çaplı milin alnına civatalarla bağlanan flanş yüksek tork aktaracak güçtedir. Sönümleyici parça kapalı ortamda olduğu için periyodik olarak değiştirilmezse kırılmalara sebep olur.
E Tipi (Flanşsız) Elastik Kaplin: ME Tipi kaplinin flanşsız olanıdır. Çalışma sistemi olarak B Tipi Elastik Kapline benzeyip en büyük farkı sönümleyici ara parçadır. Tek parçadan oluşan sönümleyici ara parça mukavemeti arttırır.
İ Tipi Elastik Kaplin: Yüksek burulma momenti gereken jeneratörlerde ME tipinin yetersiz kaldığı durumlarda soğutma delikleri ve büyük kesitli elastik ara parçaları sayesinde mükemmel çözüm sağlayan bir kaplin çeşididir.
Tüm bunlara ek olarak; körüklü kaplin, manyetik kaplin, disk kaplin, zincir kaplin, kapama kaplin diye adlandırılan farklı kaplin çeşitleri ve daha fazlası mevcuttur.
KC Kaplin: KC kaplinler, yüksek tork oranlarına sahip olması sebebiyle, düşük hız ve yüksek tork gerektiren birleştirmelerde büyük başarılar elde etmektedir. Bundan dolayı kullanım alanları geniş olarak seçilmektedir. Geniş bir dönme hız aralığında elastik tork iletimi için uygundur.
Bu yüksek performanslı kaplinler sağlamdır ve az bakım gerektirirler. Alüminyum gövde zinciri dış etkilere karşı korur.
190 – 18300 Nm tork aralığında max. 5000 dev./dak. hıza kadar ulaşabilmektedir. Bundan dolayı birçok makine ve makine elemanları imalatı yapan firmaların tercih sebebi olmaktadır.
Kaplin montajı ve ayarı nasıl yapılmalıdır?
Kaplinin gerçek işlevini yapabilmesi için öncelikle ilk montaj ve ayar esnasında konusunda bilgi sahibi personellerin bulunması gerekmektedir.
Öncelikli olarak kaplin ve bağlanacağı şaftın muhakkak temizliği yapılmış olmalıdır. Doğru montaj mesafesi uygulanarak kaplinin açısal hareketini yapması sağlanmalıdır. Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise kaplinin mile sıcak geçirilmesi sırasında sızdırmazlık elemanlarının koruma altına alınmasıdır. Montajı tamamlanan kaplinin ve millerin lazerli kaplin ayar cihazı ile hizalanması kaplinin maximum eksenel ve açısal kaçıklıklarını yapabilmesini sağlayacak ve kaplin daha uzun ömürlü olacaktır.
Ünsal Makina olarak; kalite, hassasiyet ve esneklik, şirketimizi tahrik teknolojisi için güvenilir bir ortak olarak öne çıkarıyor. Müşteri memnuniyeti bizim önceliğimizdir. Araştırma, geliştirme ve üretimdeki kapsamlı deneyimimiz, kaplinlerimizi verimli ve ekonomik bir şekilde üretmemizi sağlar.
