Setli kayış kullanımlarında kayış gerginlik ayarı

Anıl Tepe, Optibelt Türkiye Satış Mühendisi

Bilindiği üzere V kayışların sürtünme esasına göre, zaman kayışları ise pozitif temas ilkesine bağlı olarak çalışan güç aktarma elemanlarıdır. Endüstride kullanılan diğer tüm kayış tipleri bu iki ana grup altında çeşitlenmektedir.

Verimli bir sistem kurmak ya da mevcut sistemde kullanmakta olduğunuz kayışlardan verim almak istiyorsanız kayışların gerginliği en önemli parametrelerden bir tanesidir. Peki, neden bu kadar önemlidir?

V kayışları Şekil 1’de görüldüğü gibi üç farklı kuvvete maruz kalmaktadır. Kayışların gerginliğini ise dikey kuvvet olarak gösterilen basınç kuvveti oluşturur. Bu kuvvet doğrudan kayış-kasnak arasındaki sürtünme kuvvetine etki etmektedir. Bu da direkt sistem verimliliğini etkiler.

Şekil 1. Kayışlarda Güç Aktarım Tipleri

Gerginlik değeri kayış-kasnak sitemindeki birçok parametreye bağlıdır. Bunlar temel olarak;

• Maksiumum tork
• Kasnak çapları
• Kasnak merkezleri arası mesafe
• Çalışma ortamı ve çalışma süreleri
• Emniyet katsayısı
• Kayış tipidir.

Bu parametlere bağlı olarak kayışların seçimleri yapılıp gerginlikleri formüllerle hesaplanmaktadır. Elle yapılan gerginlik kontrolleri ise bu yaklaşıma uymamaktadır. Pratik olarak kullanabilecek kayışların gerginlik cihazları ile profesyonel bir şekilde Şekilde 2’deki gibi montaj yapmak mümkündür. Opti TT bu amaç için geliştirilmiştir.

Şekil 2. Opti TT ile Temassız Kayış Gerginlik Kontrolü

Kayışların gerginliğinin V kayışlarında çok fazla olması durumunda:

• Kayışların maruz kaldığı aşırı gerginlikten dolayı iç yapıları kısa sürede bozulabilir,
• Kasnaklara aşırı yükler bineceği için rulman dağılmalarına sebep olabilir,
• Mile uygulanan gerilim kuvvetleri artar.

Gerginliği V kayışlarında olması gereken değerden düşük olursa;

• Sistem her dur / kalk yaptığında daha fazla metalle sürtünerek her iki yüzeyde de deformasyonlar artar,
• Koruma muhafazasında veya cevresinde un gibi siyah kauçuk parçalar gözlenebilir,
• Sistemi tahrik edemeyebilir,
• Kayışlar boşa dönerek yanabilir,
• Kayışların kesit alanları daralarak gerginlikler hızla değişebilir,
• Şiddetli kayış titreşimi dolayısıyla makina üzerinde titreşime sebep olabilir,
• Aşırı çalışma gürültüsü oluşabilir.

Yanlış montajdan kaynaklı bu tip hatalar ile karşılaşmamak için öncelikle sistemdeki veya tasarımlardaki kayış gerginliklerini; Optibelt CAP programları ile hesaplanabilir. Hesaplama sonrasında ise Şekil 3’de raporun ilgili bölümünden kayış gerginlik değerini “frekans” olarak veya “newton” cinsinden hesaplanır.

Set kayış gerginlik ayarı

4 kayışının set halinde kullanıldığı örnek bir hesaplama yapıldığında ve Şekil 3’teki gerginlik değerleri elde edildiğinde;

Şekil 3. Örnek Optibelt CAP gerginlik hesabı (temsili)

İlk olarak kasnak yüzeylerinin aşınmadığını, kullanıma uygun olduğunu kabul ederek kayışlar takılsın ve bir miktar gerdirdikten sonra aşağıdaki gerginlik değerlerinin ölçüldüğünü varsayalım.

Şekil 4. Temsili kayış gerginlik değerleri

Bu aşamada yapılması gereken, diğerlerine göre gevşek durumda olan 14 Hz gerginliğe sahip kayışın, raporda hesaplanmış olan 17,68 Hz’e kadar gerdirilmesidir. Bu sağlandığında yaklaşık olarak son durum Şekil 5’teki gibi olur.

Şekil 5. CAP raporunda hesaplanan gerginlik değerine göre temsili doğru montaj  değerleri

Sistemi devreye aldıktan 1-4 saat sonra kayış gerginlikleri değişeceği için gerginlikler tekrar kontrol edilmelidir. Kontrol sonrasında kayış gerginliği rapordaki “retension” değerine göre yukarıdaki açıklandığı şekilde gerginlik ayarı tekrarlanmalıdır. Aynı şekilde periyodik kontrollerde referans değeri hep “retension” da belirtilen değer olmalıdır.

Kayış gerginliğinin farklı olmasının sebepleri;

• Kayışların çevre uzunluklarının milimetrik olarak da olsa farklılık göstermesi,
• Aşınmış kasnak yüzeyleri,
• Kayışların ağırlıkları,
• Kasnak hizalaması,
• Üretim işlemine bağlı olarak toleranslar içinde kayışlardaki genişlik ve açı farklılığı.

Sonuç olarak, kayışların tipleri de doğru montaj önemlidir. Sistemdeki gücü / momenti eşit bir şekilde iletmenin yolu doğru gerginliktir.